ช่วงวัยเด็กของลูกถือเป็นช่วงเวลาที่ควรสร้างรากฐานที่แข็งแกร่งในทุกด้านของพัฒนาการ และสิ่งที่จะช่วยกระตุ้นส่งเสริมพัฒนาการที่ดี และเหมาะกับลูกมากที่สุดก็คือ “การเล่น” ซึ่งจัดเป็นส่วนสำคัญของชีวิตในวัยเด็กที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับพัฒนาการ การเรียนรู้ สร้างพฤติกรรม และทักษะ ที่จะทำให้ลูกได้เติบโตอย่างมีรากฐานที่ดี กิจกรรมการเล่นมีประโยชน์ต่อเด็กในการส่งเสริมพัฒนาการเด็กทุกส่วน ดังนี้

➊ ด้านร่างกาย เด็กได้พัฒนากล้ามเนื้อเล็ก และกล้ามเนื้อใหญ่   ➋ ด้านสังคม เด็กรู้จักตนเอง รู้จักบุคคลรอบด้าน รู้จักเพื่อนที่เล่นด้วย ขณะเล่นเด็กได้มีโอกาสรู้จักบทบาทของตนเอง และผู้อื่น รู้จักการผ่อนปรน และรอคอย อดทนต่อความไม่สมหวัง รู้จักการแบ่งปัน รู้จักการร่วมมือกับคนอื่น เป็นต้น

➌ ด้านอารมณ์ จิตใจ เด็กจะร่าเริงเบิกบาน มีอิสระในการเลือกเล่นสิ่งที่ตนสนใจ เด็กได้ระบายอารมณ์และความรู้สึกขณะเล่น ผ่อนคลายความตึงเครียด

➍ ด้านสติปัญญา เด็กได้หัดใช้ความคิด ตัดสินใจแก้ปัญหา ได้มีโอกาสสืบค้นหาคำตอบ หรือบางครั้งการเล่นทำให้เด็กได้สร้างความรู้ โดยไม่ต้องจัดกิจกรรมอย่างเป็นทางการ การเล่นจึงเป็นส่วนในการเสริมสร้างการเรียนรู้ของเด็ก

กิจกรรมสำหรับเด็ก มีเยอะแยะมากมาย เช่น...

กิจกรรมความคิดสร้างสรรค์ เป็นกิจกรรมที่ใช้งานศิลปะมาช่วยส่งเสริม พัฒนา และกระตุ้นให้เด็ก ๆ ได้แสดงความสามารถของตัวเองออกมาตามอารมณ์ ความรู้สึก และจินตนาการ โดยไม่ได้มุ่งเน้นผลงานที่สวยงาม แต่มุ่งเน้นการส่งเสริมความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ เช่น การวาดภาพระบายสี งานประดิษฐ์ต่าง ๆ กิจกรรมงานกระดาษ เป็นต้น

กิจกรรมเคลื่อนไหวและจังหวะ
เช่น ร้องเพลง ทำท่าทางประกอบเพลง เล่นเลียนแบบท่าทางสัตว์ เคลื่อนไหวร่างกายตามคำสั่ง บทเพลง นิทานคำกลอน หรือคำคล้องจอง เช่น กระโดด เดิน วิ่ง เป็นต้น

กิจกรรมเสริมประสบการณ์
เช่น การเล่นบทบาทสมมติ การไปทัศนศึกษาตามแหล่งการเรียนรู้ การไปท่องเที่ยวสถานที่ต่าง ๆ การพูดคุยถาม-ตอบ กิจกรรมสาธิต ทดลอง ประดิษฐ์สิ่งต่าง ๆ กิจกรรมที่ลงมือปฏิบัติจริง เช่น การสอนเด็กทำอาหาร ปลูกผักสวนครัว ทำงานบ้าน เป็นต้น

ซึ่งในที่นี้ผู้เขียน จะมาเล่าประโยชน์จากการชวนลูกทำกิจกรรมเสริมประสบการณ์ ได้แก่ การทำอาหาร เข้าครัว ซึ่งเป็นกิจกรรม ที่ช่วยทั้งกระตุ้นความสนุกสนานให้กิจกรรมทำอาหารธรรมดา ๆ ไม่น่าเบื่อ พร้อมเสริมสร้างการเรียนรู้ทักษะชีวิตรอบด้านผ่านการลงมือทำด้วยตัวเอง ได้แก่

               มีส่วนร่วมตั้งแต่ขั้นตอนการคิดเมนู สำรวจวัตถุดิบที่มีอยู่ จดรายการของขาดที่ต้องซื้อ เป็นกระบวนการง่าย ๆ ที่ช่วยฝึกเด็กให้ช่างสังเกต รู้จักคิดและวางแผนเป็น ทำงานได้อย่างเป็นระบบตามลำดับที่เหมาะสม โดยคุณพ่อคุณแม่สามารถฝึกให้ลูกกำหนดเป้าหมายและวางแผนง่าย ๆ ในครัวเริ่มจาก ให้เด็กมีส่วนร่วมในการคิดเมนูอาหารที่เขาอยากทำหรือชื่นชอบ หรืออาจจะลองให้เด็กวางแผนวิธีการทำอย่างไร? ต้องใส่อะไรบ้าง? เพื่อเสริมพัฒนาการและความเข้าใจจากการเรียนรู้ขั้นตอนการทำอาหาร รวมถึงทำความรู้จักวัตถุดิบแปลกใหม่ที่ต้องใช้ เป็นต้น ขั้นตอนนี้สามารถสอดแทรกการเรียนรู้เรื่องราวโภชนาการและประโยชน์ของวัตถุดิบแต่ละชนิด ส่งเสริมให้เด็ก ๆ ฝึกการคิดวิเคราะห์ สำรวจ วางแผนเป็นขั้นเป็นตอนและได้ลงมือปฏิบัติจริงอีกด้วย

               วิธีง่าย ๆ ที่ช่วยส่งเสริมพัฒนาการของสมองและประสาทสัมผัส คือการมอบหมายให้ช่วยงานเล็ก ๆ น้อย ๆ ในครัว เช่น การเตรียมวัตถุดิบ, ลองหยิบจับสิ่งของเครื่องใช้ในครัว ฝึกให้เด็กหยิบจับข้าวของเครื่องใช้ในครัว หรืออุปกรณ์ต่าง ๆ ให้คุ้นเคย ลองให้ ชั่ง ตวง วัด เครื่องปรุง หรือส่วนผสม โดยคุณพ่อคุณแม่สามารถสอนเรื่องตัวเลขและน้ำหนักไปได้ในตัว รวมถึง ทดลองใช้แรงและฝึกทักษะในการเตรียมวัตถุดิบประกอบอาหาร เช่น ตอกไข่, หั่นผัก, ล้างผัก, นวดแป้ง เป็นต้น สิ่งเหล่านี้ช่วยฝึกกล้ามเนื้อมัดเล็กโดยเฉพาะนิ้วมือได้ดีทีเดียว รวมถึงฝึกความสัมพันธ์ระหว่างมือและสายตาที่ต้องทำงานประสานกัน ถือว่าเป็นการส่งเสริมพัฒนาการด้านร่างกายและสมองไปพร้อมกัน

               ปรุงอาหารไปด้วยกัน ฝึกสมองให้เชื่อมโยง ฝึกให้เด็กได้ลองทำอะไรด้วยตัวเอง ฝึกสังเกตการเปลี่ยนแปลงของอาหาร ทั้งหน้าตา, สี, กลิ่น และรสชาติ ลองแก้ปัญหาเฉพาะหน้ากับเรื่องที่ไม่คาดคิด เช่น ไข่ไม่สุก, เนื้อสัตว์ไหม้ หรือ รสชาติอาหารที่หวานไปหรือเค็มไป เป็นต้น ปัญหาเหล่านี้จะช่วยฝึกกระบวนการภายในสมองของเด็กให้ทำงานแบบบูรณาการ หรือที่เรียกว่า Sensory Integration (SI) ในการช่วยจัดระเบียบและเชื่อมโยงความรู้สึก รวมถึงประสาทสัมผัสต่าง ๆ เข้าด้วยกัน แถมยังช่วยฝึกให้เด็กรู้จักรอคอย เพราะการทำอาหารมีลำดับขั้นตอน เช่น ต้องผสมแป้งและเนยเข้าด้วยกันจนได้ที่ก่อนจึงค่อยเอาบรรจุในถ้วยและเข้าเตาอบได้ เป็นต้น

จริง ๆ แล้วการเล่นของเด็กในทุกรูปแบบล้วนมีผลต่อพัฒนาการของสมองเด็ก ซึ่งเป็นหน้าที่ของพ่อแม่ที่จะต้องเปิดโอกาสและช่วยให้เด็กได้เรียนและเล่นไปพร้อม ๆ กัน หากแต่การทำให้การเล่นของเด็กมีคุณค่าอย่างแท้จริง พ่อแม่จะต้องมีความเข้าใจในหลักการสำคัญด้วยเช่นกัน

✤ ✤ ✤ ✤ ✤ ✤ ✤ ✤ ✤ ✤